Onlangs werd bekend dat vanwege een faillissement de deuren van Free Record Shop definitief zullen sluiten. Het is jammer voor het personeel, maar ik zal er zelf geen traan om laten. De winkelketen is voor mij in de loop van de jaren uitgegroeid tot een belichaming van alles wat er fout is aan de muziekindustrie.
Toch bewaar ik ook warme herinneringen aan de Free Record Shop, alleen liggen die wel opgeslagen in de onderste lades van mijn geheugen. Toen ik als prille tiener in de ban van de muziek raakte, was mijn budget – net als bij veel van mijn leeftijdsgenoten – heel beperkt. De paar tientjes die ik met zakgeld en bijbaantjes bij elkaar scharrelde, zette ik natuurlijk het liefst om in een maximale hoeveelheid lp’s.
De winkel die mij de meeste groeven voor mijn guldens verschafte was destijds, we spreken eind jaren zeventig, de Free Record Shop die gevestigd was aan de Oude Langendijk in Delft. In dit pre-cd tijdperk was de winkelketen vooral gespecialiseerd in het importeren van goedkope Amerikaanse cut-outs: overschotten die herkenbaar waren aan een afgezaagd hoekje of een rond gaatje in de lp-hoes.
Op die manier spoelden complete catalogussen van legendarische platenmaatschappijen aan in Nederlandse platenbakken. Ik keerde destijds bijna jubelend huiswaarts met het hele oeuvre van Al Green en Ann Peebles, beiden op het Hi Records label. Heerlijke, dikke, Amerikaanse persingen die geweldig klonken. Allemaal voor een habbekrats. Op diezelfde manier verrijkte ik mijn explosief groeiende collectie met het beste van funkmeester George Clinton en zijn talloze muzikale uitstapjes. Nadat de populariteit van KISS begon in te zakken, plukte ik er voor luttele guldens alle soloplaten uit de vakken. Ik nam ook regelmatig platen mee naar huis die mij door het bereidwillige personeel werden aanbevolen. Geloof het of niet, maar er was een tijd dat het personeel van de Free Record Shop over kennis van zaken en sociale vaardigheden beschikte.
Zilveren schijfjes
Alles veranderde toen de cd zijn intrede deed. Free Record Shop was de eerste platenketen die zich volledig op het nieuwe medium stortte. De lp’s werden verbannen en maakten plaats voor die zilveren schijfjes. Het was niet het enige dat veranderde. Dankzij het succes van de nieuwe geluidsdrager maakte de Free Record Shop een enorme groeispurt door. Elk dorpje kreeg zijn eigen blauwwitte vestiging. Niet veel later verrezen ook filialen in alle grote NS-stations.
Ondanks die voorspoed verarmde het aanbod. De keten concentreerde zich al snel heel veilig op de titels die in de Album Top 100 stonden. De cd’s waren bij Free Record Shop ook nog eens opvallend duur. Dat was raar, want de firma was veruit de grootste speler in het Nederlandse muzieklandschap en kon met platenmaatschappijen en distributeurs dus de meest voordelige deals sluiten.
In de loop van de jaren veranderde echter vooral de sfeer in de Free Record Shop. Waar ooit echte muziekliefhebbers achter de toonbank stonden, doken nu onverschillige werkstudenten op. Arrogante snotneuzen, zonder enige aantoonbare liefde voor de muziek. Uit een soort misplaatste loyaliteit probeerde ik aanvankelijk nog wel klant te blijven. De ene keer scheurde de medewerker bijna per ongeluk een digipack in tweeën omdat hij zo druk in gesprek was met zijn collega. Bij een andere gelegenheid weigerde zo’n knaap een net verschenen cd te bestellen. Te veel moeite, al stuurde hij mij de deur uit met een kortaf: ‘niet meer leverbaar’.
Niets te zoeken
Toen wist ik het zeker: ik heb hier niets meer te zoeken. De afgelopen jaren wandelde ik nog wel eens naar binnen. Het was genoeg om te zien dat het er alleen maar slechter op werd. De cd’s maakten plaats voor gadgets en games. Het altijd al goedkope interieur werd verder verziekt door schreeuwerige aanbiedingen. Het personeel hing steevast achter de toonbank alsof het er een werkstraf uitzat. En uit het plafond altijd van dat verschrikkelijke boom-boom-boom-boom.
Het ooit zo machtige bolwerk valt nu als een kaartenhuis in elkaar. Wat ooit begon als een schattig winkeltje in een oud straatje in Schiedam, is een reus geworden die over zijn eigen domheid en hoogmoed is gestruikeld. Ik heb al van verschillende onafhankelijke platenzaken vernomen dat een deel van de ontheemde klandizie bij hen nieuw onderdak gevonden heeft. Dat is heel mooi, want daar vinden ze weer het bevlogen personeel, het rijke aanbod en de warme sfeer die een echte platenzaak hoort te hebben.
Als de speciaalzaken die het de afgelopen jaren vaak zo moeilijk hadden op die manier hun positie weten te versterken, is het einde van de Free Record Shop dus geen drama – maar een zegen.
20 Reacties
Dit verhaal klopt helemaal. Bijna met schaamte vertel ik nu dat ik ruim 12 jaar heb gewerkt bij Free Record Shop, tot 1992. Toen was het genoeg voor mij: op personeel werd bezuinigd en er werden alleen goedkope jonge uitzendkrachten aangenomen. Verschraling van het repertoire met stijgende prijzen, de lol was eraf.
De kracht in voorgaande jaren was juist die lage prijs en de service die je verleende aan de klant: kennis van zaken hebben en je klant kennen, zodat je hem of haar regelmatig kon verrassen met leuke nieuwe muziek of naar de plaat waar men al jaren naar op zoek was. Na sluitingstijd luisteruurtjes organiseren voor je klanten en platen reserveren voor de verzamelaars. Dat maakte het werk leuk, het was eigenlijk meer dan werk: en je klanten maakten het nog veel leuker want zij waardeerden die extraatjes. Door dat allemaal te laten varen heeft Free Record Shop zijn eigen graf gegraven, ook door zichzelf letterlijk uit de markt te prijzen en tevens door de internetslag te missen. Terwijl zij ooit de eersten waren die met automatisering in zee gingen…. Jammer maar helaas, Free is geschiedenis, maar eigen schuld dikke bult.
Goede herinneringen aan de zogenaamde Knakendagen waar het overschot (lees: de diverse punk-, en indie-cd’s) midden jaren negentig tegen bodemprijzen werd gedumpt. Aangezien de meesten van mijn vrienden de neus ophaalden voor de Free Record Shop had ik er voor mijn gevoel vrij spel en kocht er de ene na de andere kraker voor prijzen variërend van 2,50 tot 5 gulden. Kortom, FRS was voor mij eigenlijk alleen interessant als er uitverkoop was.
Wat een prachtig artikel, volledig uit het hart.
Ik denk er net zo over, vooral het stuk over de domheid en hoogmoed, chapeau! en het onwetende personeel tenenkrommende voor de echte muziek liefhebber….
Mooi artikel. En dank voor de herinnering aan de afgeknipte hoekjes en gaatjes in de hoezen (o.a. in die soloplaten van Kiss :)). Was ik helemaal vergeten.
Ook ik heb van ’86 tot ’88 bij de Free gewerkt, pracht van een tijd, iedere zaterdag gebeld worden door Hans hoe de dag was geweest. Dat kon toen nog met 38 filialen, daarna 5 jaar bij van Leest. De vergadering meegemaakt dat van Leest onderdeel werd van het Frs concern. Ook deze keten werd niet meer wat het ooit geweest was. Alhoewel hier de kennis van het personeel vele malen hoger bleef. In 1999 heb ik de branche verlaten, stond toen in een groothandel en zag de omzetten al dalen. Een jaar later kon helaas dit mooie bedrijf het niet meer bolwerken. Branden en begin van het downloaden eiste al zijn tol. In de winkels werken in de jaren 80 was erg leuk en leerzaam. En wat hierboven al beschreven is klopt idd. Ik had niets met hard rock, en toch door met je klanten te praten verkocht ik veel van dit genre. Luisteren naar de klant, andere klanten attenderen op de nieuwe lp van een andere groep en iedereen was happy. Het is zonde dat prijzen door frs en ook maatschappijen hoog zijn gehouden, de marge in de winkels bleef hetzelfde, downloaden is gratis en illigaal, nu pas “verboden”. Btw op cd hoog en boeken laag waar Hans ook altijd tegen aan heeft geschopt heeft de muziekbranche doen afsterven. Gelukkig nu weer een opbloei van de lp hoop ik dat we nog lang van tastbare emotie mogen blijven genieten.
De een z’n dood, vaak veroorzaakt door geldbejag, nonchalance en hoogmoed, is een ander z’n brood. Ik mag dan ook hopen dat een kleinere jongen cq. zelfstandige er beter van wordt, of misschien zelfs wel twee. ;-)
Alleen jammer voor het personeel dat z’n ontslag krijgt en leveranciers die niet betaald krijgen.
Voor de rest boeit het me verder niet. Met ‘klinkende munt betaald’ zullen we dan maar zeggen.
Ook ik heb goede herinneringen aan FRS. De vele zaterdag middagen die mijn vrouw en ik doorbrechten in het winkelcentrum van Zaandam eindigden altijd in een rendez vous in het FRS filiaal, waar ik de tijd vol maakte terwijl mijn vrouw aan het shoppen was. Ik vond altijd wel iets leuks, meestal een aanvulling van een bepaalde artiest of groep. Had ook goede kontakten met het personeel. oa met ene Harko, die mij zelfs een kaartje gaf met een permanente kortng van 10%. De echte serieuze aankopen deed ik toen steevast(bij RAF)) in de Rijnstraat in Amsterdam, want daar gebeurde het echt.
(Mede door Jules, die ik al kende van Vilters)Later heb ik RAF en Boudisque verruild voor COCO records in Zaandam; de beste muziek winkel van Noord Holland.
FRS heb ik nooit meer van binnen gezien.
willvogelzang