Ayreon in 013

“Ik moet het voor mijn fans doen. Al is het maar één keer”, zei Arjen Lucassen onlangs in een interview met Lust For Life. Dat de prog-grootheid wegens podiumvrees bepaald niet van optreden houdt is een feit, maar na het daverende succes van een viertal theateroptredens in het kader van het album The Human Equation twee jaar geleden moest het er toch echt een keer van komen: een volwaardige best of-show van zijn meer dan twee decennia lopende Ayreon-project. En dus stond de door ‘Ayreonauts’ overspoelde Tilburgse poptempel 013 drie dagen lang in het teken van prachtige visuals, verzengend vuurwerk en een stortvloed aan imposante (gast)muzikanten en vocalisten. LFL was erbij tijdens de laatste show en liet zich gewillig uit de sokken blazen.

Al tijdens de wandeltocht van station Tilburg naar de 013 valt op: hier is iets aan de hand. Overal lopen in zwart gehulde langharige (m/v/x) types van middelbare leeftijd, diverse restaurantjes bieden een ‘Ayreon-menu’ aan en al vanaf de Spoorlaan – een flink eind van de concertzaal – staat er ‘s middags een dikke rij mensen. “Wat is dit?”,  hoor ik een jong gastje met pet tegen zijn maat zeggen. “Een of andere oude metalband geloof ik, het is al drie dagen bezig”, is het antwoord. Het zegt ergens veel, deze conversatie: zowel de mainstream als de meer op hippe muziek gerichte media besteden verdacht weinig aandacht aan Lucassen/Ayreon en het grote publiek is dan ook niet bepaald bekend met ’s mans werk. Maar het onlangs verschenen album The Source kwam wel op 1 binnen in de Album Top 100 en, misschien nog wel imposanter, de drie shows in 013 verkochten in no time uit. Sterker nog, als er vier extra optredens waren aangekondigd, dan vlogen de kaartjes daarvoor vermoedelijk ook rap de deur uit. Arjen blijkt een grote underground-held, dus. Met een bloedfanatieke, zeer internationale (er zijn bezoekers uit maar liefst 54 landen aanwezig) fanbase die ontzettend blij is om al die waanzinnige spacerockprogmetalfolkoperapracht nu ook eens op een podium te kunnen meemaken.

Gastenlijst
Wie ook maar een beetje bekend is met Lucassen, weet dat hij zich daar niet bepaald makkelijk vanaf zou maken. En dat blijkt: ruim twee jaar is hij met een immens team aan het werk geweest om met Ayreon Universe de ultieme Ayreon-ervaring te creëren. Samen met zijn muzikale rechterhand, componist en multi-instrumentalist Joost van den Broek zocht hij een uitstekende band (met naast Van den Broek drummer Ed Warby, gitaristen Ferry Duijsens en Marcel Coenen, bassist Johan van Stratum, violist Ben Mathot, celliste Maaike Peterse en Jeroen Goossens op dwarsfluit) bij elkaar, de muziek moest ondersteund worden door prachtige visuals en vuurwerk en het was de bedoeling dat er een flinke stoet gastmuzikanten en vocalisten mee zou doen – net als op de albums. Ik kan vast verklappen: het visuele spektakel is aardig gelukt, ik heb namelijk nog steeds witte vlekken voor m’n ogen, en met die ‘gastenlijst’ zit het ook wel goed tijdens de drie shows. Niet minder dan zestien zangers en zangeressen doen mee, onder wie Anneke van Giersbergen (o.a. VUUR), Floor Jansen en Marco Hietala van Nightwish en Katatonia’s Jonas Renkse.

LUL!!
Met zoveel verschillende muzikanten op het podium zou je denken dat het een chaotische bende wordt, maar dat is gelukkig totaal niet het geval. Hoewel er best ruimte is voor een grapje hier en daar (zo verschijnt halverwege de show ineens het woord LUL!! groot op het scherm, een geintje tussen Lucassen en secondant Van den Broek) is alles strak geregisseerd, wat gezien het veelvuldig gebruik van rookmachines en vuurwerk wellicht bijzonder verstandig is geweest. Sowieso is de setlist voor alle drie de shows identiek, maar bij een dergelijk grote productie is dat niet meer dan logisch. Die setlist zit trouwens uitstekend in elkaar: er komt materiaal van alle Ayreon-albums voorbij, waarbij er is gekozen voor een fijne mix tussen bombastisch, klein, folky, loodzwaar en alles ertussenin. Wat ook opvalt, is dat veel songs ingekort gespeeld worden – wat natuurlijk wel lekker is voor de variatie en hoe moet je in godsnaam anders 27 nummers (exclusief de proloog) in 2,5 uur proppen? – maar bijvoorbeeld het door Anneke van Giersbergen, Floor Jansen en Marcela Bovio (Stream Of Passion) prachtig gezongen Valley Of The Queens duurt voor mijn gevoel veel te kort en te beoordelen naar de orkaan van gejuich, was een flink deel van het publiek het met me eens. Hoewel… Eigenlijk kan elk nummer rekenen op een vergelijkbare ontvangst.

Immense grijns
In een show van een dergelijke consistente kwaliteit is het lastig om hoogtepunten te kiezen, maar ik doe toch een dappere poging. Vroeg in de set komt River Of Time van het album 01011001 voorbij, een duet tussen Hansi Kürsch (Blind Guardian) en Marco Hietala, waarbij die laatste de zang van Magnum-zanger Bob Catley uit het origineel perfect voor z’n rekening neemt. Het duistere Comatose van hetzelfde album is eveneens imposant: percussionist/drummer Rob Snijders begeleidt met sinister geroffel zijn echtgenote Van Giersbergen en Renkse, wier stemmen wederom (ze zongen eerder al het nummer Waking Dreams) perfect bij elkaar blijken te passen. Sowieso is opvallend hoe goed veel van de zangers en zangeressen bij stem zijn, met Van Giersbergen, Renkse, Floor Jansen, Marcela Bovio en Edward Reekers (Kayak) als absolute toppers.

Na het briljante en spijkerharde Everybody Dies volgt het allerluidste applaus van de avond, als na twee uur dan ein-de-lijk de naam van de grootmeester zelf op het visuals-scherm verschijnt: Arjen Lucassen. Gehuld in een strakke broek en een lange jas die achter hem aanflappert, dendert hij het podium op met zijn zwarte gitaar om The Castle Hall van mijn persoonlijke favoriete Ayreon-album Into The Electric Castle mee te spelen. Hij mag dan wel een hekel hebben aan op het podium (en in de spotlight) staan, maar daar is bijzonder weinig van te merken, gezien de immense grijns die het hele nummer niet van zijn gezicht verdwijnt.

Het einde? Of toch niet?
En die grijns blijft nog wel even – bij zowel Arjen als bij de bezoekers – tijdens de daaropvolgende speech van een kwartier, waarbij hij onder meer zijn verbazing uit over het razendsnel uitverkopen van de shows en hij uitgebreid alles en iedereen bedankt, van de muzikanten, zangers, zijn vriendin, de technici, zijn ‘personal assistant’ tot de makers van de visuals – en deze keer vergeet hij niet ook de mensen van het vuurwerk te bedanken, want “die was ik gisteren wel vergeten en ze dreigden me vandaag in de fik te zetten als ik dat nog eens flikte, haha!” Ook leuk: Lucassen verklapt dat er sowieso een dvd komt van de show (“vermoedelijk begin volgend jaar”).

Genoeg gekletst, lijkt hij te denken en dan zet de band in voor de laatste etappes van deze monsterrit: Amazing Flight, met Lucassen die niet alleen gitaar speelt, maar (evenals op de albumversie) ook de zang in het refrein op zich neemt en Day Eleven: Love. In de toegift, een uitvoering van The Eye Of Ra van Lucassens project Star One, verschijnt de hele ‘cast’ nog eens samen op het podium om een heel dikke, indrukwekkende, muzikale punt achter het spektakel te zetten.

Over punt zetten gesproken: ik kan me voorstellen dat het een immense klus is om een project als Ayreon Universe op te zetten, maar ergens is het wel verdomd zonde als het hierbij zou blijven. Misschien beseft Arjen dat ook wanneer hij tijdens zijn speech tussen neus en lippen laat vallen dat het misschien toch geen eenmalige happening is: “Maybe it’s the last show ever. Or not. Who the fuck knows?” De enthousiaste reactie van het publiek galmt nog na in m’n oren en zegt alles.

Ayreon in 013 Tilburg
Gezien op zondag 17 september 2017
Foto’s: Cristel Brouwer