Godspeed You! Black Emperor in Paradiso

Evenals de zes of zeven voorgaande keren dat ik de groep zag, begon Godspeed You! Black Emperor het concert donderdagavond in Paradiso met Hope Drone. Een van subtiel melodieus naar amorf en volumineus aanzwellend stuk. Op het filmdoek als altijd vage, aanvankelijk abstracte beelden, waarbij op een gegeven moment het woord ‘Hope’ in het celluloid is gekrast.

Het is al méér dan anderhalf decennium de perfecte ouverture en dateert uit een tijd dat geen mens bij het woord ‘drone’ nog direct aan een onbemand vliegtuigje dacht. Hope Drone gaat ook niet over ‘hoop’ in de naïef Christelijke betekenis van het woord. Goed beschouwd heeft de muziek van de band uit Montreal juist veel meer met ‘wanhoop’ in de betekenis van de Franse existentialisten van pakweg zeventig jaar geleden. Wanhoop die aanzet tot actie en het nemen van verantwoordelijkheid. Eigenlijk verklankt Hope Drone juist een hartstochtelijk verlangen naar hoop. Het tegen beter weten in doorbreken van de wanhoop en de onvermijdelijke melancholie die daarbij hoort. Dat maakt het lange nummer ondanks ‘noise’ en volume ook zo ongelofelijk sensueel.

Ik moest even goed Googlen, maar heb de datum uiteindelijk toch teruggevonden: 21 april 1999 speelde Godspeed You! Black Emperor (al stond het uitroepteken toen nog op een andere plek) in Paradiso een dubbelconcert met John Cale. Het debuutalbum van de Canadezen, F♯ A♯ ∞, was een klein jaar eerder verschenen en sinds ruim een week lag de ep – maar bijna albumlengte – Slowriotfornewzerøkanada in de winkels. Ik vond het fantastische muziek.

Het was niet het allereerste optreden van de groep in Amsterdam, maar juist de combi met Cale maakte het zo bijzonder. Cale representeerde immers The Velvet Underground – voor mij de belangrijkste groep uit de rockgeschiedenis. En Godspeed You! Black Emperor was eindelijk een groep die dat confronterende Velvet-gevoel weer eens opriep. Het stokje werd doorgegeven. Prachtig! En in de naïviteit die ik tot ver in m’n middelbare jaren had weten vast te houden, dacht ik dat al die andere John Cale- en dus Velvetfans die op het concert van de Welshman waren afgekomen – Cale speelde als eerste – er net zo over dachten. Nee dus.

Toen Cale zijn concert had afgerond – dat zal wel met Fear Is A Man’s Best Friend zijn geweest – liep de zaal opvallend snel leeg. En de enkele bezoekers die nog even bleven hangen om de muziekvrienden op kantoor de volgende dag bij de koffieautomaat ook nog iets over ‘die rare krakersband’ te kunnen vertellen, vertrokken na vijf of tien minuten richting garderobe. Godspeed You! Black Emperor bleek een beetje té overrompelend voor hen.

Er was wel een nieuw publiek binnengekomen: alto’s, crusties en excentriekelingen voor wie de Fear van John Cale weer geen enkele betekenis had. Mijn illusie dat liefhebbers van avontuurlijke muziek telkens opnieuw op zoek gingen naar avontuur was hard onderuit gehaald. John Cale was in 1999 gewoon ‘establishment’ met een publiek dat wist wat het kon verwachten en daar ook voor kwam.

Met Godspeed You! Black Emperor is zestien jaar later precies hetzelfde aan de hand. Sinds 2002 verkoopt de groep Paradiso steevast uit en krijgt het publiek precies wat het verwacht. En dat is nog altijd mooie en knappe muziek, laat daar geen misverstand over bestaan.

Die muziek is niet complex, nooit geweest ook. Wel subtiel uitgebalanceerd. En daar is de band in twintig jaar tijd alleen maar beter in geworden. Een middelbaar negental is het inmiddels: acht mannen en een vrouw, violiste Sophie Trudeau.

Wijdlopige stukken muziek waarbij de verschillende melodielijnen langs elkaar schuren tot ze een plek vinden waar ze harmonisch aaneenhechten. Muziek waarvoor de groep op het dubbelalbum Lift Yr. Skinny Fists Like Antennas To Heaven uit 2000 de definitieve uitdrukkingsvorm gevonden leek te hebben. Sindsdien bouwt men voort binnen hetzelfde idioom. Tegelijkertijd houdt de groep het evenwicht bewust wankel. Balanceren op het slappe koord. Ver verwijderd van de gangbare rockcliché’s. Daardoor straalt Godspeed You! Black Emperor kwetsbaarheid uit. En wie kwetsbaar durft te zijn, kan ook troost bieden. Dat maakt de muziek van de groep zo mooi.

Toen Godspeed You! Black Emperor rond 2002 zo populair werd dat de status van rockidolen dreigde, besloot de groep zich negen jaar terug te trekken. De musici stortten zich in andere projecten om uiteindelijk in 2011 weer onder de oude groepsnaam terug te keren. Niet met een ander geluid, maar wel met nog betere uitvoeringen van wat de band altijd gedaan had.

Wat dat betreft is het onlangs verschenen album Asunder, Sweet And Other Distress niet zozeer een herhalingsoefening, maar vooral een exercitie in perfectie. Wat ook geldt voor het optreden in Paradiso van donderdagavond.

De nadrukkelijke integriteit waarmee de Canadezen muziek maken is in het verleden nog wel eens voor ‘pretentie’ aangezien, maar dat zegt vooral iets over een tijdsgewricht waarin integer en pretentieus achteloos door elkaar worden gehaald.

In Paradiso doet de groep wat het altijd heeft gedaan, maar dan nog een tikkeltje beter. Twee uur lang. Eerst enkele oudere plus twee splinternieuwe, op nog geen enkele plaat verschenen stukken en daarna integraal Asunder, Sweet And Other Distress. Verrassen doet het niet meer, maar fascineren nog altijd door het voelbare zoeken naar balans waar de negen musici voortdurend mee bezig zijn.

En ja, Godspeed You! Black Emperor is wel degelijk ‘established’. Zozeer, dat ze best eens een plek op het Holland Festival verdienen – zoals Sonic Youth en The Ex die voorheen ook al kregen. In het Muziekgebouw aan ’t IJ moet deze muziek prachtig klinken.

Godspeed You! Black Emperor in Paradiso, Amsterdam
Gezien op donderdag 30 april 2015
Foto’s: Bernard Bodt